Bàchírì yà kúɛ́ñ
Les animaux contre l’escargot
É ñè á-bɔ̀ɔ́ nàà. (Público: Yàáà.) Àné bàchírì à-ngé-mènà-kóàn áfàn, néé bá-kúmà-ké-kík èkɔ̀àn dá-yén(è) èwólò é nkòl á yɛ̌r ànéééñ. Kàrà mbòt ñáà à-djó náá: “Mǎ mǎ-kè-kík ékɔ̀àn dí”. Áné básùm váà nàá báꜜlôm béꜜchír bé-né àvícháŋ, náá é bè bé-kè-kík èkɔ̀àn, porque é mbòr ǎá-yè-bɔ̀ kàgà kík èkɔ̀àn, ǎá-yè d(é) áàꜜdjí. Bésùmúk, bélómó fó. Ni àné fó è-ngé-kè, ábɛ̀gɛ̀ fó è-ngélyà-bɛ̀gɛ̀ ékɔ́àn, á-bɛ́ɛ̀ fɔ́gɔ́ vè: “Yè fóò ànè áfàn mú ééééé?” (Míá-yébè náá: À-wá-édjáŋ, wàà-wá-édjáŋ, ààààà, à-wá-édjáŋ.) Ni àné fó é-ngé-kè, è-ké-bɛ̀gɛ̀, kpéèè! Ábɛ́ɛ̀ ékɔ̀àn ò sí: “Ye fóò à-nè áfàn mú ééééé? Àbǒŋ yè ñí nàà: bìsék bìdjùgùdjùgà, mìyà bìdjùgùdjùgà, é bém sègè ábùm vè bìdjùgùdjùgà, ààààà”. (Público: À-wá-édjáŋ, wàà-wá-édjáŋ, ááááá.) “Mà-kúkùmà-djí fó èè yèlélé”. (Público: À-wá-édjáŋ, wàà-wá-édjáŋ, ááááá, à-wá-édjáŋ.) Fó ñì né: “Vè? Ni àyén mbòt é ñè àdjó mè náá àkúmù m[è] àdjí bìsék, bìdjúgùdjùgà; yà mìyà, bìdjùgùdjúgà; é bém bísègè ábùm bíam bínè bìdjúgùdjúgà.” Fó fágá vè ádjùègè mkpɛ́rɛ́ ó ꜜsí, ádúgàn, brrrrrr. Kúíñ, kúíñ è-ngà-yír ñí: “É dè fágá màvínì màyén mínǎ. Éyɔ̀ŋ ò-vá-térà-sɔ́ náá ò-nè-ké-kík èkɔ̀àn, por qué ò-vɔ́árá-sɔ́ èkòàn? Mǎ, kúíñ, mǎ mǎzù dá-kè-kík é ndègé; mǎ mé-sé(s) á djóm tè éꜜté. Mǎ, kúíñ, mà-zù-ké-kík èkɔ̀án tè é ndègé běn”. “Kèlék”. Kúí(ñ) àákè, kúí(ñ) àákè, kúí(ñ) àákè, àtúíɛ́ m̀kpɛ́rɛ́ ó vúm fó è-ngá-wùà. Ákèé kúíñ è-ngé-kè-kúìñ, nì àné kúíñ è-ngélyà-bɛ̀gɛ́-bɛ̀gɛ̀ ékɔ̀àn àná: “Yè kúì ànè áfân mú ééééé? Àbǒŋ yà ñí náá: bìsék bìdjùgùdjùgà, mìyà bìdjùgùdjùgà, é bém sègè ábùm vè bìdjùgùdjùgà, ààààà”. (Público: À-wá-édjáŋ, wàà-wá-édjáŋ, ààààà, à-wá-édjáŋ.) “Mà-kúkùmà-djí kúí(ñ) èè yèlèlé”. (Público: À-wá-édjáŋ, wàà-wá-édjáŋ, ààààà, à-wá-édjáŋ.) Kúíñ èdúgáné mbíí. Nì àné kúíñ è-ngá-dúgànè m̀bíí, á-bɛ́ɛ̀-bɛ́ɛ̀ ngǒm và: “É mám má é mè màvíní à mɔ́ bèmúí kúíñ. Pero ómènè bí ábân và né wǎ wǎ-kè-kík ékɔ̀àn dí. Bí-ndèmánè-màná-tà fó và, éyɔ̀ŋ wǎ-bèrà-sɔ́ é ndègé kàgà èkɔ̀àn?” “Ééé!, à múí ngǒm, wǎ měn wòò òǹké d[è] àyén; sè á-ké-yên, òǹké d[è] àwók”. Ngǒm ñí né: “Djí déè éné m[è] àbɔ̀ djóm tè? Mǎ měn màtɔ̀bɔ̀ é bém bíné mè ó ñúù mèbún. Zá ḿfé àné mè á-bèrá-sɔ̀ŋ áfàn dì?” Ngǒm àkéñ. Ákèé ngǒm á-ngè-kè, á-yé-bɛ̀gɛ̀…: “Yè ngǒm énè áfân dí ééééé? Àbǒŋ yà ñí náá: bìsék bìdjùgùdjùgà, mìyà bìdjùgùdjùgà, é bém sègè ábùm vè bìdjùgùdjúgà, ààààà”. (Público: À-wá-édjáŋ, wàà-wá-édjáŋ, ààààà.) “Mà-kúkúmà-djí ngǒm èè yèlèlé”. (Púbnlico: À-wá-édjáŋ, wàà-wá-édjáŋ, ààààà, à-wá-édjáŋ.) Ngǒm èsɔ́ɔ́(k) mbíí. Á-bɛ́ɛ̀ òkpòŋ vá nàà: “Hḿḿ! Ngǒm, é mám má é mè màà mèwúlú mínà vínì. Bíǎ bésègè bítɔ̀ɔ́ vá né ékɔ̀àn dí é dè bíáyɛ́nɛ́nà. Bádjò né é mbòr ààkík dɔ́, é ñè ààsɔ́ á dɔ́, né bíyǎ bésèségé bídjíánè dɔ́. Mà-kè-kík èkɔ̀àn tè é ndègé běn, mǎ měn, né é djóm mí míákè míáꜜwók wéñ; porque nì àné mà-yè-bɛ̀gɛ̀ èkɔ̀àn, é-kúù á sí, mè-túíɛ́ fè dɔ́, mè-sɔ́ɔ́ à d(é) à mbíí.” Òkpòŋ ókéñ. Ákèé òkpòŋ ò-ngé-kè, kàgà né á-bɛ̀gɛ́-bɛ̀gɛ̀ èkɔ̀àn: “Yè òkpòŋ ànè áfân…?” Òkpòŋ mbíí. “Àbǒŋ yè ñí náá: bìsék bìdjùgùdjùgà, mìyà bìdjùgùdjùgà, é bém bísègè ábùm vè bìdjùgùdjùgà ààààà.” (Público: À-wá-édjáŋ, wàà wá-édjáŋ ààààà.) “Mâ-kúkúmà-djí òkpòŋ èè yèlélé”. (Público: À-wá-édjáŋ, wàà wá-édjàŋ ààààà, à-wá-édjáŋ.) Òkpòŋ ósɔ́ɔ́(k) mbíí. Bàchírì ásèségè àá-mèná-kè: bèzɔ̀à béékè, bèzě béékè. Bàchírí ásèségé àné, à-ngé-mènà-kè. Bé né ètùgù é ñè à-lígìyǎŋ: “Ětùgù, é wàà òné và, bíá-térà-yèm ngé ò-nè-kúíñ é nté(ñ) èkɔ̀àn, né ò-nè-kík ékɔ̀àn dí. Ětùgù, wǎ òlígìyǎŋ, bíà bíá-fáŋà-lóm. Zá àné ètùgù? Ètùgù à-nè-bɔ̀ djè? Yè né étùgù ñáà à-nè-kík ékɔ̀àn? Ětùgù, wàà kèlék”. Ètùgù àákè, bɔ̀àt, bɔ̀àt, bɔ̀àt, bɔ̀àt, bɔ̀àt, á-ké-kúí(ñ) ékɔ̀àn à sí. Ètùgù àbɛ̀gɛ́ èkɔ̀àn, kpééè: “Yè ètùgù ànè áfân dí ééééé?” Kpééè. “Àbǒŋ yà ñí náá: kpééè, “bìsék bìdjùgudjùgà”, kpééè, “mìyà bìdjúgúdjúgá”, kpééè, “é bém sègè ábùm vè bìdjùgùdjùgà ààààà.” (Público: À-wá-édjáŋ, wàà wá-édjáŋ ààààà.) “Mà-kúkùmà-djí ètùgù èè yèlélé.” (Público: À-wá-édjáŋ, wàà wá-édjáŋ ààààà, à-wá-édjáŋ.) Ètùgù ñí náá: “Mǎ mésé(s) mínà bém bítè éꜜté.” Ètùgù àá-ngè-kè àbèbè, ádɔ́ŋɔ̀ à àná fágá vè ngòŋ. “Áꜜké!, ǎ múí ngòŋ, dáyílì néé, wǎ bàchírí ásèségé à-mènà-mbárà, ná wàà òfìèné ékɔ̀àn vá? Né báꜜdjó né bé-sé-kík èkɔ̀àn, àmú né báꜜdjó né mbòr àmànà bé átàmàn é bém bíségé bíné bè ábùm, báà báábé dà-térꜜá-wók. Ngè wàá ꜜñí!” Àné ètùgù àtúíɛ̀ ngòŋ, à-búí ó sí; à-kígí èkɔ̀àn, àbúí ó sí. Bàchírí ñí né: “Kíé! É nté[ñ] ètùgù ǎkèyǎ ó kó, à-ké-bɔ̀ yà? Yè é vúm mbòr ásèségé áꜜsɔ́ míbíí?” Ábɛ́ɛ̀ zɔ̀k vá: “Ékìè! Míáyèm né ètùgù ǎá-túgànà-wùlú mbíí, ààwùlù á bɔ̀àr, bɔ̀àr, bɔ̀àr. À-nè-bɔ̀ né à-vɔ̀àrà-zù à-bègé-bègè èkɔ̀àn. Ńkàánè bíábèánè ñí”. Á-kè-kúìñ, ètùgù àkíkyǎ ékɔ̀àn, àtúíɛ̀yǎ fè ngòŋ, àbúíyǎŋ. Bé náá: “Àáńtɔ̀ɔ́yǎ vè náá, ětùgù, ékɔ̀àn dí wǎá-djí dɔ́. Ékùàn dí bíꜜɛ́ béběn bíákè dáꜜdjí.” Bésùmúk né bákè báꜜlé ètùgù, kpóŋ, kpòŋ. É ñí àbímí, é ñí àbímí, é ñí àbímí. Ètùgù à-mèná-kè bíkòp éꜜté, èé-nàmé-nàmà bíkòp éꜜté nàà: “Yè màà màbúbùèlè”. É ñè bálúè zɔ̀k váá: “Ǎ zɔ̀k, wǎ zàák bíá àbúíñ étùgù ñí. Wǎ òné bíá ñé ábúíñ. Además bí-nàánà-ké-djí étùgù ñí yè ékɔ̀àn dí”. Bé-ngè-kè bá-ꜜlé ètùgù. Á-bɛ́ɛ̀-bɛ́ɛ̀ ètùgù vá: “Mà-kúmà-kɔ́bɔ̀”. Ábɛ́ɛ̀ zɔ̀k vá, ñí né: “[Yè] wà-bèrà-bɔ̌ nàà, é vúm màà mètébèyǎ, wàà wà-bèrà-djó né ò-nè-bèrá-kɔ́bɔ̀?” Ñí náá: “Yè míá-yèm? Ngé míá-kúmù mè áwúíñ, mǎ ètùgù, ké mítáà é chíí èné nlíánè víá ñííñ?” Zɔ̀k ñí né: “Ààá”. Ñí néé: “Wùàyán ǎ(ŋ) mè éꜜté, porque ò òkírí bá-zù-djígì chíí tè, é ñè mèééꜜwú éꜜté”. Báándjì fè dátém bìyɔ̀ŋ bíbɛ̌ñ (náá chíí yè béèdjígì ò òkírí, ngé báà bétéré dàwùà mbòr é mùú, mbò(t) té ààbé kì àwú, bíááyèm áválá mbò(t) tè ǎ-yè-ké-bɔ̀, ngé áꜜtúp, ngé kàà kì àtúp) bétùíɛ́ ètùgù, wòk!, béwùá, púúùp! Ètùgù à-ké-kù á chíí è ngɔ̀án mbòr à-ngé-lí. Àné ètùgù à-ngé-yɛ́gàn à bɔ́, ñí né: “Fágá vè àfân àfé”.
Àné ngǎn è-ngé-màn. Síndàkùlééé wòs.