Suluu niŋ saŋ la taa kulliwoolto
Bouki l'hyène et les oiseaux
Conte Bassari (onyan)
Région de Kedougou, dép. Salemata, ar. de Dar salam, village d’Edane
SénégalConteur
Thiabarine Boubane
Niveau
élémentaire
Mbimbëlir mbiŋ!
Ako ri bani gwa sënar mëŋë gër ambër oňas këni ƴend. Ata yërëxënin: “wëno a ƴe këme ƴe”. Re këni: “oko do ake cëŋë na peŷë ga këni lakind ako ƃela ƃënë, do wëjë aƴë gena gë odëng?”. Re ko: “dëcayine odëng ok ene yëlë me përëƴëtaxën gër apeŷë gër ed kënë lakind”. Ga rëca këno odëng ok ƴaŋë gër apeŷë. Re këni: “ëxëŋ olëxwëte këŋë rind: “nangëtë oxeyë, nangëtë oxeyë, nangëtë oxeyë’’. Agena ɗe mo ƴakë. Kër ƃi ƴakëɗëna ɗe.”. Mëŋ fe, ata gëmëɗë awëmba ƃënëxwëte ƃëŋë. Ƴakë këƃi ɗek. Do nocëŋë këƃi nëngëtë otënar ok. “Ah!” re këni: “Ala ar wëlawë këno wënan ɗek ƴakë këƃi ƃënëxwëte ƃëŋë. Do ake këne ri ye?” Re këni: “odëng ok wa këne xanaye”. Xana këni odëng ok ɗek gër apeŷë mëŋë langën këŋo ƴaŋë. Ŝëgë këni ɗupë ƃela. E! anëka fënu ko engelaŋ, eƴaneŋ ako. Re ko: “oko! Wëjë ine wa ro?”. Re ko: “Sënar ƃënë seƃë ke ro. Odëng ok ga xana këni do ake këme feda”. Re ko: “Awa, do ake cëŋë këƴë ri? Cëgu”. Re ko: “U U U! ame yoxwëna, ngu iŋ ayëmb yëmbëkë”. Yaka ko: “ɗek wëno foxë, cëgu tuŋ”. Ŝangëna ko engelaŋ. Weɗayaw ko ongaƴarrr… ata lapa ko nengelana. Awa xali yoreli këŋo, yoreli këŋo, yoreli këŋo… Ah! Re ko: “tengëtanawë tëkërë”. Yaka ko: “amëlanaŋ këme yëdand and këme sengëtanaŋ”. Re ko: “agena amëlan, eceƃ ed onilelë nde wa, agena amëlan”. Re ko: “awa”. Sengëtana ko, ata nëkënëka ko: “ɗamana mi gixë fënë, ata këƴë wat ga ĥasë këme”. Ata wëlë ko engelaŋ. Re ko: “E! ake rekëƴ ë?”. “A ĥak, aƴe kegëtali do tuŋ yandi baxe”. Re ko: “Awa”. And saxë këni gër ameŋa, ĥasë ko kwëc, sëfë raɗëxë ko. Re ko: “Cëwilexo”. Re ko: “E! E! E!”. Awa engelaŋ exo cëgë gër menë oxanol, exo cëpëta oyoŋënol, exo cëgë oxanol… Re ko: “Ake fa këne riye ene tëranu wëno ajo?”. Yaka këni: “e! tengëtal eƴë cësë, eƴë tengëtana ƴaŋë do eƴ ë cësë”. Sengëtana ko, yiko ƴaŋë, weɗawë këno ƃela fo. Re këni: “Engela ŝësëkë na. Ine ri këŋo? Ami nangena. Ene ƃarëre wa ro do ene ƴeye enëŋo kufe”. Ata ŝangënu keno mëŋë. “Ah! Wëno wa ĥatëbaŋo, ƃamatë mëŋexë. End ĥatë bamoŋex, mëŋex”. Re këni: “Awa”. Xali ĥatu ko. Ɓëjo re këni: “exëŋ! Engelaŋ etënd gate exo cësë, ani kamë dëna eno kufë, afo lerë gër menë. Do eno wac menoŋ, mëŋë fo. Ake cëŋë ar laŵë këŋo an ene mede oguxok enëŋo kapeliye”. Xapeli keno, and yana keno aŋ, ga yana keno ekapelel, engelaŋ ko ĥalënand. Ata: “Aŝangëna ko ŝangënand”. Re këni: “ëk! Ëk! Gër ga këne nëyënde fo ki yind ako, acangënand na”. Ɓasë keno xapë keno: “Gakëmunë felëndëwa aŝangëna ko ŝangënand”. Yaka këni: “Acangënand na. Oniyoŋ ŵa kë yëmbënd oguxok ga këni niyënd ak”. Xop! And faŷë keno ɗek, ƴoŷëtë engelaŋ Poxuuŋ, noyiko ƴemë engelaŋ. Fënu ko: “Gëwëno ak” ari. Re ko: “Awatuŋë”. Noyiko ƃëte, ata aŋo: “Gwuunak” wëli keŋo awuli fo yërëxëni in. Ɓasëko aŋo fayëra ko ɗek ɗek.
Ro xwëtëk.